Slaapritmestoornis of circadiane ritmestoornis: de oorzaken, symptomen en behandeling

Een slaapritmestoornis of circadiane ritmestoornis betekent dat je slaapritme op een bepaalde manier verstoord is. Dit kan betekenen dat je veel te vroeg wilt gaan slapen of juist tot midden in de nacht opblijft. Beide vormen van een slaapritmestoornis hebben invloed op je sociale leven en je werk. In dit artikel lees je wat een slaapritmestoornis precies is, wat de symptomen zijn en welke oorzaken de stoornis kan hebben. Ook lees je over de behandelmogelijkheden.

Wat is een slaapritmestoornis?

Bij een slaapritmestoornis of een circadiane ritmestoornis heb je last van een verstoord slaap- en waakritme. Iedereen heeft een interne, biologische klok die normaal gesproken een 24-uurs ritme heeft. Dit betekent dat je ’s avonds moe wordt en in de ochtend weer wakker wordt. Het normale ritme bestaat uit een dag en een nacht. Bij een slaapritmestoornis is je biologische klok van slag en wordt het gewone ritme niet langer opgevolgd. Dit kan zowel tijdelijk als chronisch zijn. Je biologische klok beïnvloedt niet alleen je slaap, maar ook je lichaamstemperatuur, hormonen, celdeling en bloeddruk. Al deze processen worden dus verstoord.

De symptomen van een slaapritmestoornis

Het herkennen van een slaapritmestoornis is vrij eenvoudig, omdat de symptomen duidelijk zijn. Bij een slaapritmestoornis of circadiane ritmestoornis heb je moeite om wakker te blijven overdag of heb je ’s ochtends moeite om wakker te worden. In sommige gevallen kan het ook moeilijk zijn om in slaap te vallen bij een slaapritmestoornis. Bijkomende klachten zijn onder andere hoofdpijn, vermoeidheid, stemmingswisselingen en concentratieproblemen. Dit zijn gevolgen van de eigenlijke stoornis die voortkomen uit een slaapgebrek.

De oorzaken van een slaapritmestoornis

Er bestaat een verschil tussen een tijdelijke slaapritmestoornis en een chronische slaapritmestoornis. Bij een tijdelijke slaapritmestoornis is er vaak een duidelijke oorzaak voor het probleem die of aangepakt kan worden of na een tijdje vanzelf verdwijnt. Een chronische slaapritmestoornis kan erfelijk zijn, maar het is niet altijd duidelijk waar deze stoornis vandaan komt. Dit kan ook samenhangen met de leeftijd of met een depressie. Slaapritmestoornissen kunnen veroorzaakt worden door ploegendienst of door een jetlag, maar er kan ook sprake zijn van een chronische slaapritmestoornis.

Slaapritmestoornis door ploegendienst

Een slaapritmestoornis kan ontstaan wanneer je in ploegendienst werkt. Op het moment dat je lichaam wil slapen, ben je aan het werk en terwijl je lichaam actief is, moet je slapen. Je biologische klok past dan niet bij de activiteiten die je moet doen, waardoor je lichaam van slag raakt. Zeker bij een wisselende ploegendienst kan dit tot problemen leiden. Je lichaam kan nooit wennen aan het nieuwe ritme, omdat dit iedere keer verandert. Hierdoor kan het gebeuren dat je niet kunt slapen op het moment dat je moet slapen, waardoor je een slaapgebrek oploopt.

Slaapritmestoornis door jetlag

Een slaapritmestoornis kan ook een jetlag als oorzaak hebben. Je reist naar een andere tijdzone, waardoor je lichaam zich moet aanpassen. Op het moment dat jouw lichaam denkt dat het nacht moet worden, is het nog lang niet zover of is het juist al een hele poos nacht. Het duurt een tijdje voor je interne klok went aan de lokale tijd. Sommige mensen hebben veel last van een jetlag, terwijl anderen hier minder moeite mee hebben. Je kunt je voorbereiden op een lange reis en een tijdsverschil, om zo een jetlag te voorkomen.

Delayed Sleep Phase Syndrome

Een bekende slaapritmestoornis is het Delayed Sleep Phase Syndrome (DSPS). Bij deze stoornis heb je er moeite mee om op tijd naar bed te gaan. Je lichaam wil het liefste tot in de nacht wakker blijven en ook laat opstaan overdag. Deze slaapritmestoornis komt vooral voor bij jongeren en jongvolwassenen. Een ritme waarbij je in je studententijd altijd erg laat gaat slapen en erg laat opstaat, kan deze stoornis veroorzaken. Hier kun je nog jarenlang last van hebben. Het hebben van DSPS is lastig in onze maatschappij, omdat je vaak op een bepaald tijdstip op je werk verwacht wordt. Voor veel mensen is het dus niet mogelijk om laat op te staan.

Advanced Sleep Phase Syndrome

Het Advanced Sleep Phase Syndrome (ASPS) is het tegenovergestelde van DSPS, waarbij je juist erg vroeg naar bed wilt gaan en ook midden in de nacht alweer wakker wordt. Mensen met deze slaapritmestoornis gaan vaak al tussen zes en negen uur naar bed en worden tussen twee en vijf uur ’s nachts wakker. ASPS komt veel minder voor en vooral ouderen en mensen met een depressie hebben hier last van. Deze slaapritmestoornis is vaak beter te combineren met het werkleven, maar beïnvloedt juist je sociale leven. Op het moment dat andere mensen met elkaar afspreken, ben jij al moe en wil je het liefste al in bed liggen.

De gevolgen van een slaapritmestoornis

Een slaapritmestoornis zou geen probleem zijn, wanneer je je aan je eigen slaapritme kunt houden. Je gaat bijvoorbeeld erg laat of vroeg naar bed en staat erg laat of vroeg op, maar krijgt toch voldoende slaap. Het probleem met slaapritmestoornissen is dat ze erg lastig zijn in onze maatschappij. Je wordt op een bepaalde tijd op je werk verwacht en ’s avonds is juist het moment waarop je naar een sportvereniging kunt of afspreekt met vrienden. Om deel te kunnen nemen aan de maatschappij, moeten mensen vaak hun natuurlijke ritme aanpassen en dat kan leiden tot een slaapgebrek. De gevolgen van een slaapgebrek kunnen ernstig zijn en je dagelijkse leven beïnvloeden.

De behandeling van een slaapritmestoornis

Een slaapritmestoornis kan in veel gevallen wel behandeld worden. Wanneer je ’s avonds pas laat moe wordt, waardoor je niet vroeg kunt gaan slapen, wordt er vaak gekozen voor een therapie met melatonine. Melatonine zorgt ervoor dat je je slaperig gaat voelen en wanneer je dit niet zelf aanmaakt ’s avonds, kan het helpen om voor een behandeling met melatonine te kiezen. Wanneer je juist erg vroeg moe wordt, is het mogelijk om een lichttherapie te doen. Dit helpt je om langer wakker te blijven. Overleg altijd met je huisarts over een slaapritmestoornis en zoek gezamenlijk een behandeling die bij je past.